Opalenica

Opalenica to miasto położone przy szosie nr 307 i linii kolejowej prowadzącej do Poznania, w odległości 19km na wschód od Nowego Tomyśla. Opalenicę zamieszkuje 9,2 tys. mieszkańców. Nazwę miasta notuje się od XIV w. Pochodzi od wyrazu opalić, który pierwotnie oznaczał miejsce wypalone, opalone (w średniowieczu poprzez wypalanie lasów uzyskiwało się wolną przestrzeń pod zabudowę lub też uprawę roli). Początki osady datuje się od roku 1393, kiedy to pojawiła się pierwsza wzmianka źródłowa informująca o jej właścicielu – Ticz Barze. Ticz Bar de Opalenicza jako członek jednego z rodów pomorskich w roku 1405 założył miasto i ufundował tutejszy kościół (dzisiejszy farny). Istnieją dwie wersje podania mówiące o tym, jak Opalenicę założono. Podanie pierwsze mówi o tym, że: Biskup poznański Andrzej z Bnina miał tu spalić na stosie pięciu księży husyckich, których pochwycił w Zbąszyniu (taka egzekucja miała miejsce w 1440 r., ale najprawdopodobniej w Poznaniu). Według innej (drugiej) wersji Tyczybor kazał podpalić na czterech rogach swoje miasto, gdy jego mieszkańcy przeszli na wiarę ariańską i nie chcieli od niej odstąpić. Nawróconym pogorzelcom udzielił za to wszechstronnej pomocy przy odbudowie domostw. Przez okres ponad 500 lat mieszkańcy osady trudnili się przede wszystkim rolnictwem, tylko w niewielkim stopniu rzemiosłem oraz handlem. W latach 1445-1775 Opalenica należała do jednego z najbardziej znanych rodów w Wielkopolsce – rodu Opalińskich. Ród ten zamieszkiwał miejscowy zamek, dziś już nieistniejący. Miasto pozostające pod jego władaniem nie rozwinęło się w sposób szczególny, a ludność utrzymująca się głównie z rolnictwa pracowała przede wszystkim na rzecz dworu. Ostatni z rodu Opalińskich, wojewoda mazowiecki Wojciech Leon Opaliński, odszedł bezpotomnie. Właścicielem majątku stała się niemiecka rodzina Beymów. W tym czasie rozwój sukiennictwa przyczynił się do poprawy ogólnej kondycji miasta. Jednak, kiedy na skutek zaborów trafiło ono pod pruskie panowanie, prężnie działające sukiennictwo na dobre upadło. Rok 1870 to czas rozwoju niewielkich zakładów przemysłowych i ożywienia gospodarczego w mieście. W tym roku otwarto linię kolejową Poznań – Frankfurt nad Odrą – Berlin, przebiegającą przez Opalenicę, rok później uruchomiono także połączenie boczne prowadzące do Grodziska. W tym samym czasie zapadła decyzja o budowie cukrowni, którą uruchomiono 13 X 1884 r. Dziś jest ona największą polską cukrownią na zachód od Wisły. Należy do koncernu „Nordzucker”. W rekordowym dla siebie roku 2007 przerobiła 500 tys. ton buraków na ponad 90 tys. ton cukru. Obok gmachu cukrowni uwagę przykuwa wzniesiony w roku 2004 wysoki na 44 m silos, który mieści do 40 tys. ton cukru. Utworzona w roku 1886 kolej wąskotorowa była pierwszą tego typu w Wielkopolsce. Początkowo służyła przede wszystkim cukrowni, z czasem także i mieszkańcom. Szczyt przewozów przypadł na rok 1927. Wtedy opalenicka kolejka przewiozła w sumie 172 910 pasażerów i 144 637 ton towarów. Liczyła wówczas 88,4 km torów. Jednak stopniowy rozwój trakcji samochodowej i polepszający się stan dróg, spowodowały spadek zainteresowania przewozami oraz powolną likwidację połączeń. Otwarcie skansenu taboru i sprzętu kolejowego z okazji obchodów jubileuszu 100-lecia istnienia kolejki (rok 1986), nie uratowało jej przed upadkiem. W roku 1990 zamknięto połączenie do Dusznik, rok później do Nowego Tomyśla, a od 1995 r. pociągi przestały kursować w kierunku Lwówka. Wraz z wybudowaniem autostrady kolej przestała funkcjonować na dobre, a po rozebranych torach (2006 r.) pozostał już tylko nikły ślad. Opalenica do końca pozostawała miastem ze zdecydowanie polskim obliczem. Działało tutaj wiele organizacji o narodowym charakterze. 28 XII 1918 r. miasto oswobodziło się w powstaniu wielkopolskim. W okresie międzywojennym zachowało usługowo – handlowy charakter. Hitlerowską okupację zapoczątkowało zbombardowanie pociągu ewakuacyjnego na stacji kolejowej, dnia 01 IX 1939 r. Wielu ludzi zginęło, inni zostali wywiezieni. Po zakończeniu wojny Opalenica stała się ważnym ośrodkiem przemysłowo – rolniczym. Nastąpiła rozbudowa cukrowni, powstawały też nowe zakłady. Szybki rozwój miasta zaowocował uzyskaniem zaszczytnych tytułów: Wojewódzkiego Mistrza Gospodarności (lata 1982 i 1984) oraz wyróżnienia ogólnopolskiego za lata 1979 – 1980. Współcześnie dynamiczny rozwój gospodarczy miasta gwarantuje działalność takich zakładów przemysłowych, jak: Zakład Cukierniczy „Hildebrand” specjalizujący się w wyrobach cukierniczych, „Rouwdach” wytwarzający betonowe elementy budowlane i drogowe, „Pretl” zajmujący się okablowaniem dla przemysłu motoryzacyjnego, „Kontrast” wytwarzający oryginalną odzież damską i firma „Remes” odpowiadająca za dystrybucję pościeli wełnianej.                                                                                                                           

Mało kto wie, że Opalenica to miasto pierwszego polskiego motocykla „LECH”. Krótka historia tej opalenickiej perełki przedstawia się następująco. 01 I 1929 r. z inicjatywy przemysłowca Wacława Sawickiego i inż. Władysława Zaleskiego na terenie Opalenicy otwarto pierwszą prywatną fabrykę motocykli w Polsce. Polskie motocykle powstawały w oparciu o autorskie projekty inż. Zaleskiego, który nie tylko kierował ich montażem i produkcją, ale też sam wykonywał techniczną obróbkę elementów składowych. Współpraca Sawickiego i Zaleskiego stanowiła rodzaj próby, wyzwania dla stworzenia rodzimej produkcji w oparciu o własny kapitał. Fabryka znajdowała się przy ul. Poznańskiej 38 (na miejscu dawnej garbarni, której właścicielem w latach 1922-1927 był sam Sawicki). 15 I 1929 r. ruszyły przygotowania do wypuszczenia na rynek 5 próbnych motocykli (w fabryce na miejscu wyrabiano silniki, ramy, skrzynie biegów i pozostałe podzespoły). Pierwszy egzemplarz opuścił wytwórnię w lutym 1929 r. Od razu poddano go licznym próbom, opatrzono także znakiem firmowym "LECH". Wiosną tegoż samego roku produkt opalenickiej wytwórni został zaprezentowany w ramach Powszechnej Wystawy Krajowej na targach poznańskich. Pomimo obecności innych ciekawych pojazdów (samochodów osobowych, ciężarowych, strażackich i autobusów), „LECH” najbardziej zachwycał zwiedzających. Motocykl stanowił bowiem nieduży, solidny model z dwucylindrowym silnikiem, wbudowanym w podwozie typowe dla ówczesnych konstrukcji oraz resorowanym tylko przednim zawieszeniem. Dodatkowy atut stanowiło zastosowanie nowoczesnego jak na owe czasy rozwiązania technicznego. Pojazd rozwijał prędkość maksymalną do ok. 75 km/h. Wedle ambicji Zaleskiego, który dążył do tego, aby jego model zaczął dorównywać najlepszym markom zagranicznym, motocykl stale udoskonalano. „LECH” brał liczne udziały w imprezach sportowych i turystycznych. W końcu roku 1929 powstała nawet sportowa wersja motocykla. Rok później w lutym w zorganizowanym rajdzie dookoła Warszawy, kierowcą "LECHA" był słynny Józef Docha (motocyklista sportowy, który w 1939 r. wjechał motocyklem na szczyt Kasprowego Wierchu). Udział w tego typu imprezach i reklamy w czasopismach motoryzacyjnych obok czołowych polskich motocyklistów, przyczyniały się do stopniowego wzrostu zainteresowania marką "LECH". O osiągnięciach fabryki na szeroką skalę informowała prasa polska i zagraniczna. Niestety próby stworzenia prywatnego przemysłu motocyklowego i wprowadzenia na rynek większej liczby modeli zakończyła się fiaskiem. Przyczyn upadku mogło być kilka: zbyt droga technologia wytwarzania pojazdów, skutki światowego kryzysu ekonomicznego, zapoczątkowanego w 1929 r., który objął wszystkie dziedziny życia gospodarczego czy wreszcie import pojazdów jednośladowych, który zaspokajał potrzeby polskiego rynku, mogły przyczynić się do zachwiania procesu rozwoju i dalszego funkcjonowania wytwórni. Po upadku fabryki inż. Zaleski opuścił Polskę i wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Szacuje się, że w najlepszym dla Sawickiego i Zaleskiego okresie, na rynek wypuszczono kilkanaście lub też kilkadziesiąt modeli motocykla „LECH”. W listopadzie 2007 r. w celu popularyzowania zapomnianej i mało znanej wśród mieszkańców miejscowej fabryki, powołano do życia stowarzyszenie pod nazwą: Lech 1929 Opalenica. Klub Motocyklowy. Klub zrzesza ponad 100 członków z Opalenicy i okolicznych miejscowości – sympatyków motoryzacji. Ponadto odpowiada za promocję zarówno sportu, turystyki motocyklowej jak i samej gminy. Członkowie klubu to stali uczestnicy wielu zlotów, rajdów, pikników i imprez motocyklowych, które odbywają się cyklicznie na terenie kilkudziesięciu miejscowości w Wielkopolsce, a także i poza nią. Prowadzą akcję pomocy dla Domu Dziecka w Gościeszynie pod Wolsztynem, chętnie też włączają się w różnego typu wydarzenia lokalne. Klub posiada własne logo, flagę, stroje, liczne gadżety no i oczywiście stronę internetową. W lipcu 2009 r. w ramach obchodów 1. lecia istnienia "Lecha" w Sielinku, klub zorganizował 3 dniowe III już Spotkanie Motocyklowe z udziałem 1200 motorów i 1500 uczestników z całego kraju, w tym z Zakopanego. Tradycją tego typu zlotów stała się parada pojazdów "Śladami jazdy testowej pierwszego polskiego motocykla" po terenie Gminy Opalenica. Wydarzeniu temu towarzyszą zawsze liczni gapie i barwna oprawa. Z czasem wśród założycieli klubu zrodziła się idea utworzenia muzeum polskich motocykli i prezentacji osiągnięć rodzimej myśli technicznej, które miałoby się mieścić na terenie Opalenicy. Zaczątkiem tej inicjatywy stały się eksponaty z okresu międzywojennego: motocykle i akcesoria, pochodzące z kolekcji Ryszarda Wosińskiego. To nic, że wśród nich brakuje modelu "LECHA". Jego reprodukcja stanęła bowiem na Pl. Piłsudskiego, stając się tym samym jednym z elementów architektury zabytkowej miasta. Dnia 01 IV 2009 r., z okazji 80. lecia powstania fabryki, przy wjazdach do miasta ustawiono tablice pamiątkowe, które mają przypominać o istnieniu motocykla.
 
W Opalenicy funkcjonuje także Bractwo Kurkowe z własną strzelnicą. Opalenickie Kurkowe Bractwo Strzeleckie zostało utworzone w roku 1878. Już wtedy posiadało własną strzelnicę na terenie parku miejskiego. Dziś strzelnica ta wyposażona jest w 6 stanowisk strzeleckich, a także w monitory, które umożliwiają bieżącą analizę wyników turnieju strzeleckiego zarówno uczestnikom jak i gościom. Celestat braci opalenickich powstał w roku 1924, w wyniku przebudowy ówczesnej strzelnicy. Tutaj odbywały się obrady, turnieje i spotkania towarzyskie. W okresie przedwojennym, wojennym i powojennym celestat wraz ze strzelnicą użytkowany był przez pobliskie wojsko. Przede wszystkim jako strzelnica ćwiczebna. Z czasem zmieniła się jego funkcja i przydatność. Do roku 1992 funkcjonował jako bar, umilając tym samym czas mieszkańcom miasta. W latach 90-tych Urząd Miasta zwrócił braciom ich siedzibę. Ci dołożyli wszelkich starań, aby celestat stał się gościńcem dla odwiedzających nasze skromne progi członków pozostałych zaprzyjaźnionych bractw. Wyposażyli go w urokliwy kominek oraz szklaną kurtynę, przez którą można obserwować strzelców ćwiczących lub też uczestniczących w turnieju. Na terenie opalenickiego celestatu odbywają się nie tylko imprezy i turnieje brackie, ale także spotkania rodzinne i kulturowe mieszkańców Opalenicy, często organizowane przy współudziale Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury Taklamakan.