Turystyka Powiatu Nowotomyskiego - Kościół św. Mateusza w Opalenicy

Dzisiaj jest: 11.04.2021
Imieniny: Filipa, Leona, Marka

Powiat Nowotomyski

Zabytki

Szlaki i wycieczki

Baza noclegowa

Kościół św. Mateusza w Opalenicy

Miejscowość:

Opalenica

Budowę obecnego kościoła zapoczątkowała Anna z Gostynia Opalińska, a ukończył jej wnuk, Jan Opaliński, kasztelan kaliski (r. 1620). Pierwotnie na tym terenie istniała drewniana, XIV-wieczna świątynia fundacji Ticza Bara. Dzisiejszą wzniesiono po pożarze, jaki nawiedził Opalenicę na pocz. XVII w. Spaloną wieżę rozebrano. Do kościoła od strony południowej w roku 1841 dobudowano kaplicę ze sklepieniem kolebkowym, zwaną kaplicą Opalińskich (dziś Przemienienia Pańskiego). Drugą, dwukondygnacyjną Matki Boskiej Pocieszenia, dobudowano od strony północnej. W jej dolnej części mieściła się zakrystia, skarbiec i kruchta, z której prowadziło drugie wejście do kościoła. Nad nią umieszczono dużą kaplicę Matki Boskiej Szkaplerznej. Kaplica Opalińskich wraz z podziemiem to miejsce, gdzie niegdyś spoczęły szczątki Tycza Bara i dwóch przedstawicieli rodu Opalińskich: Jana z Bnina Opalińskiego w 1637 r. i Jóżefa Opalińskiego, starosty śremskiego 21 III 1754 r. Nakazem władz pruskich kryptę zlikwidowano, a kości z trumien złożono do zbiorowej mogiły na nowo utworzonym cmentarzu parafialnym. W roku 1837 kaplica uległa zniszczeniu. Nową wzniesiono na tych samych fundamentach 4 lata później. Zewnętrznie jej wygląd dostosowano do całości bryły kościoła. Wybudowana z czerwonej cegły, podmurowana, pokryta dachówką. Naroża wzmocnione dwiema przyporami w formie filarów przyściennych; na filarach ośmioboczne, smukłe wieżyczki zakończone sterczynami z blachy. Trójkątny neogotycki szczyt na zewnątrz obudowany fryzem z jednolitym ciągiem równoramiennych krzyży. We wnęce środkowej części szczytu, wolno stojąca figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus. Wnętrze kaplicy dość skromne: dwa ciemne witraże zakończone ostrołukowo; sklepienie kolebkowo – krzyżowe. Na sklepieniu malowana rozbudowana rozeta z motywem ornamentacyjnym w kształcie stylizowanej rozwiniętej róży, a w środku dominująca monstrancja z hostią. Wokół monstrancji dwa anioły podtrzymujące rozwinięty woal, poniżej cztery anioły z rozwiniętym długim wieńcem laurowym (dziś dekoracja mało czytelna). Kościół Parafialny P.W. Św. Mateusza to świątynia halowa, farna, orientowana. W korpusie, prezbiterium i kruchcie dwuspadowy dach, kryty dachówką. W górnej części murów fryz z wnękami w kształcie krzyża równoramiennego i drugi częściowo ząbkowy. W zwieńczeniu elewacji schodkowy szczyt. Na ścianie frontowej ostrołukowy portal uskokowy z tympanonem z piaskowca, na którym płaskorzeźba z przedstawieniem Matki Najświętszej – opiekunki rodziny polskiej.

Wnętrze kościoła:

wystrój barokowy;

sklepienie kolebkowe z lunetami z ok. 1620 r., na którym obrazy al fresco malowane (tzw. tondy), przedstawiające popiersia czterech ewangelistów, po środku herb Łodzia z inicjałami Jana z Bnina Opalińskiego (JZBO). Polichromię na sklepieniu wykonał Teodor Szukała w roku 1949 (prezbiterium);

ołtarz główny: barokowy, z 1 poł. XVII w. Trójosiowy, dwukondygnacyjny. Kompozycja z dominacją złota, łącząca posągi drewniane, reliefy i malarstwo. Bogactwo szczegółów architektonicznych i dekoracji. W centrum obraz – kopia dzieła hiszpańskiego malarza Murillo Bartolome' Estebana Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Na antepedium ołtarza herb rodowy Tadeusza Ruczyńskiego – właściciela majątku w Rudnikach, który pokrył koszty obrazu oraz data – 02 II 1929 r. (w tym roku dokonano wymiany malowidła w ołtarzu głównym); ciekawostka: jedna z główek 18 aniołów znajdujących się u stóp Madonny przypomina rysy twarzy T. Ruczyńskiego. Po bokach obrazu posągi apostołów Św. Piotra i Św. Pawła. W zwieńczeniu oryginalny obraz na płótnie z roku 1749, autorstwa malarza pochodzącego z Brna, Wacława Graffa. Na nim wizerunek Św. Mateusza ewangelisty, patrona kościoła i parafii, trzymającego otwartą ewangelię w ręce, nad nim skrzydlaty człowiek, pilnie strzegący księgi i jej autora. Ponad obrazem tuż pod sklepieniem tarcza szkarłatna IHS (IHS – monogram Bożego Syna, pochodzi od greckiego Jesous – „Bóg ratuje, zbawia”), kryta złotem z 1867 r. W zwieńczeniach figur Św. Piotra i Św. Pawła płasko rzeźbione półpostacie, przedstawiające fundatora kościoła i ołtarza – Jana Opalińskiego. Ornament małżowinowo – chrząstkowy, roślinny i postacie aniołów;

pięć ołtarzy bocznych: Matki Boskiej Krawieckiej z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus; Św. Antoniego z Padwy z obrazem Św. Antoniego, zakonnika franciszkańskiego, kaznodziei z Dzieciątkiem Jezus na lewej ręce i lilią, nieodłącznym atrybutem w prawej; Matki Boskiej Pocieszenia w kruchcie bocznej z obrazem Matki Boskiej Pocieszenia i Dzieciątka Jezus; Przemienienia Pańskiego z obrazem Wniebowstąpienie Jezusa; Matki Boskiej Szkaplerznej z 1756 r. W centrum obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z Dzieciątkiem Jezus, przy obrazie figury dwóch świętych, zwróconych twarzami ku Matce Bożej;

polichromia Tadeusza Szukały z roku 1949. Na niej „Chrystus Król” w otoczeniu dziesięciu aniołów i łacińska sentencja: Christe Rex! Utte Amemus Ut Tibi. Serviamus, Regna Nobis Chryste – Chryste Królu! Ciebie kochamy, Tobie służymy, króluj nam Chryste. (łuk tęczowy oddzielający prezbiterium od nawy głównej);

chór wsparty na dwóch prostych filarach. Na nim barokowe 6 metrowe ograny, ponad 300. letnie. Na balustradzie empory organowej kartusz z herbem Opalenicy. Na zewnętrznej ścianie świątyni epitafium ks. Teodora Zimocha (1893 – 1940), zamęczonego w obozie koncentracyjnym w Gusen. Po drugiej stronie, we wnęce muru za prezbiterium obraz Matki Bolesnej (Zdjęcie z krzyża) na blasze malowany z 1914 r. - dzieło artysty Markiewicza. Odnowiony w marcu 1963 r., czeka na kolejną renowację.

Teren przykościelny:

Zabytkowa prawie 400 - letnia śmiertelnica – kostnica, fundacji Jana z Bnina Opalińskiego. Z cegły, zaprojektowana na rzucie kwadratu o dł. 600 cm i szer. 510 cm. Manierystyczna. Przednia ściana podwyższona, tylna obniżona, na nich podobne ozdobne wzory. Dach kryty dachówką. Kaplica do roku 1993 spełniała funkcję domu przedpogrzebowego, dziś służy jako pomieszczenie magazynowe.

Plebania z 2 poł. XIX w., murowana z cegły, z trzykolumnowym portykiem jońskim i dachem naczółkowym, krytym dachówką.

Przy granicy ogrodu dzielącego świątynię od probostwa okazała dzwonnica. Zbudowana na rzucie kwadratu. Wysoka na 18 m. W narożnikach przypory wzmacniające mur. Namiotowy dach kryty brązową blacho dachówką, zwieńczony krzyżem o wys. 150 cm i rozpiętości ramion 120 cm. 04 IV 2002 r. w dzwonnicy umieszczono 3 nowe dzwony jubileuszowe: dzwon Św. Mateusza – patrona kościoła i parafii, dzwon Św. Antoniego z Padwy i dzwon Św. Maksymiliana Kolbego. Na każdym z nich herb miasta Opalenica. Dzwonnica posiada dwie tuby głośnikowe, dzięki którym po specjalnym zaprogramowaniu można np. o godz. 12:00 wysłuchać hejnału miejskiego na trąbce, utworzonego na podst. „Piosenki o Opalenicy” z roku 1984, autorstwa Grażyny i Andrzeja Wiatrowskich.